Alles wat je moet weten over schijnzelfstandigheid bij zzp’ers in de bouw

In de bouw werken veel vakmensen als zzp’er. Hun expertise en flexibiliteit zijn waardevol, maar sinds januari 2025 controleert de Belastingdienst strenger. Het risico? Naheffingen, boetes en zelfs verplichte dienstverbanden voor jou als opdrachtgever. In deze blog lees je onder andere wat schijnzelfstandigheid is, wat de risico’s zijn en hoe je dit kunt voorkomen.

Wat is schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid betekent dat iemand als zzp’er aan de slag is, maar in de praktijk werkt alsof hij in loondienst is. Denk bijvoorbeeld aan situaties waarin je een zzp’er jarenlang fulltime voor je laat werken, die daarbij jouw gereedschap gebruikt, onder leiding staat van een voorman of vaste werktijden heeft. In de bouw gebeurt dit vaak. Als die zzp’er dan ook nog hetzelfde werk doet als je vaste medewerkers en meedraait in jouw dagelijkse bedrijfsvoering, kan dat problemen opleveren. 

Of iemand een werknemer is, hangt volgens de wet af van een paar duidelijke punten. Er moet sprake zijn van gezag: jij als opdrachtgever geeft aanwijzingen of instructies over hoe het werk moet gebeuren. Daarnaast moet de zzp’er het werk zelf doen en dus niet iemand anders sturen. Vervolgens moet jij hem of haar betalen voor dat werk. Dat zijn de drie hoofdingrediënten van een dienstverband. Maar de Belastingdienst kijkt ook naar hoe iemand zich opstelt. Presenteert de zzp’er zich als zelfstandig ondernemer? Werkt hij voor meerdere opdrachtgevers? Doet hij aan acquisitie, heeft hij een eigen website of bouwt hij aan zijn reputatie? Of bindt hij zich juist lange tijd aan één partij? Ook dat weegt allemaal mee in de beoordeling.

Hoe de wet DBA met zzp werk en schijnzelfstandigheid te maken heeft

De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) bestaat sinds 2016. Deze wet is er om jou als ondernemer en de zzp’ers waarmee je werkt meer duidelijkheid te geven over de samenwerking. Zo wil de overheid schijnzelfstandigheid tegengaan en tegelijk zorgen dat je als ondernemer weet waar je aan toe bent. De Belastingdienst kan op basis van deze wet beoordelen of je echt werkt met een zelfstandige of dat er in de praktijk toch sprake is van loondienst. Als dat laatste het geval is, krijg je als opdrachtgever te maken met de gevolgen.

Een noodzakelijk hulpmiddel binnen deze wet zijn de modelovereenkomsten. Dit zijn door de Belastingdienst goedgekeurde contracten die jou als ondernemer voor vijf jaar duidelijkheid geven over de werkrelatie met je zzp’er. Werk je allebei netjes volgens zo’n modelovereenkomst, dan hoef je geen loonheffingen in te houden. Maar hoe houd je bij of al je werknemers dit op een goede manier invullen? Als zij dit niet doen, ben jij als ondernemer aansprakelijk. En let op: uiteindelijk kijkt de Belastingdienst vooral naar hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Als blijkt dat je zzp’er toch onder jouw leiding of te afhankelijk van je werkt, dan kan de Belastingdienst alsnog ingrijpen. Boetes als gevolg hiervan zijn hoog.

Sinds januari 2025 voert de Belastingdienst daarom strenge controles uit op zelfstandigen in de bouw. Vaak beginnen ze met een bedrijfsbezoek, waarbij ze in gesprek gaan over hoe jij je zelfstandigen inhuurt. Zie het als een waarschuwing: ze wijzen je op mogelijke risico’s en kijken of je het goed geregeld hebt. Vinden ze het niet kloppen? Dan kunnen ze ook een boekenonderzoek starten. In dat geval mogen ze correcties en naheffingen opleggen, met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025. Alleen bij kwaadwillendheid kunnen ze verder terug in de tijd.

Het goede nieuws? Over het jaar 2025 krijg je nog geen boetes, zolang je maar kunt laten zien dat je serieus bezig bent om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Er is dus sprake van een soort ‘zachte landing’. De Belastingdienst kijkt in dit overgangsjaar vooral of je je werkrelaties goed inricht, de regels toepast en stappen zet om het beter te doen. 

Met de nieuwe Wet VBAR die in 2026 op komst is, wil de overheid dit nog strakker gaan trekken. Deze wet moet de oude wet DBA vervangen en biedt meer houvast bij het beoordelen of iemand echt zelfstandig werkt of feitelijk in loondienst is. Zeker in de bouw, waar je vaak jarenlang met dezelfde mensen samenwerkt, moet je als ondernemer dus heel goed weten wat je doet. Jij en de zzp’ers waarmee je werkt moeten echt kunnen aantonen dat er sprake is van zelfstandig ondernemerschap. De Belastingdienst kijkt vooral naar situaties waarin zzp’ers in de praktijk eigenlijk als werknemers meedraaien. Jij bent er dus verantwoordelijk voor dat je jouw werkrelaties goed inricht en alles netjes vastlegt. Doe je dit niet? Dan kun je fors in de kosten gaan lopen.

Wil jij je tegen deze risico’s beschermen? Wij regelen het voor je door je zzp’ers bij je in dienst te laten treden. Modelovereenkomsten, belastingregels, aansprakelijkheid… het is veel om bij te houden. MijnWerkgever.nl neemt je personeelszaken van A tot Z over, zodat jij geen risico meer loopt.  Neem voor meer informatie contact met ons op.

Voordelen voor bouwbedrijven bij het werken met zzp’ers

Voor bouwbedrijven brengt het inhuren van zzp’ers veel voordelen met zich mee. De grootste plus is de flexibiliteit. Zzp’ers kunnen snel worden ingezet op projecten waar extra capaciteit nodig is. Bij piekdrukte of onverwachte uitval van personeel is dit een uitkomst.

Daarnaast zijn de kosten voor het inhuren van zzp’ers vaak overzichtelijker. Er zijn geen verplichtingen op het gebied van loonheffingen, vakantiegeld of ziekteverzuim. Dit maakt het financieel aantrekkelijker, zeker voor kortdurende of seizoensgebonden projecten.

Zzp’ers brengen bovendien veel specialistische kennis en ervaring mee. Vaak beschikken ze over unieke vaardigheden of certificeringen die niet standaard in het vaste team aanwezig zijn. Hierdoor kunnen bouwbedrijven hun dienstenaanbod verbreden en hun kwaliteit verhogen.

Als laatste biedt het werken met zzp’ers toegang tot een breder netwerk. Zzp’ers zijn vaak goed op de hoogte van ontwikkelingen in de markt en brengen nieuwe ideeën en technieken mee. Dit zorgt voor vernieuwing en houdt het bedrijf scherp.

Risico’s voor jou als opdrachtgever

De risico’s zijn groot als je schijnzelfstandigen inhuurt. Komt de Belastingdienst tot de conclusie dat er sprake is van een verkapt dienstverband? Dan kun je, zoals eerder genoemd, rekenen op flinke naheffingen en boetes met terugwerkende kracht. In sommige gevallen lopen die kosten op tot honderdduizenden euro’s.

Je loopt als opdrachtgever namelijk niet alleen risico op loonheffingen, maar ook op allerlei andere kosten. Denk aan achterstallige loonbelasting, vakantietoeslag, doorbetaling van verlof, premies voor werknemersverzekeringen en je deel van de pensioenpremie. Vanaf 2026,  of zelfs eerder als er sprake is van kwaadwillendheid, kunnen daar ook nog eens boetes bovenop komen.

En dat is nog niet alles. Als blijkt dat de werkrelatie eigenlijk loondienst was, moet je je zzp’ers alsnog in dienst nemen. De kosten die daarbij komen kijken zijn fors. De transitievergoeding alleen al kan oplopen tot € 87.500 per werknemer. Heb je er zo tien rondlopen, dan tikt dat makkelijk door naar acht ton. Zo’n financiële dreun wil je natuurlijk koste wat het kost voorkomen.

En dan heb je ook nog je imago. Als het bekend wordt dat je regelmatig schijnzelfstandigen inzet, kan dat je naam schaden. Niet alleen bij klanten, maar ook bij andere opdrachtgevers of samenwerkingspartners. Een slechte naam wil je simpelweg niet. Want als het vertrouwen wegvalt, blijven de opdrachten ook sneller uit, en dat zie je direct terug in je omzet.

Zo voorkom jij schijnzelfstandigheid als opdrachtgever

Wil je problemen met de Belastingdienst voorkomen? Dan is het belangrijk dat je de samenwerking met zzp’ers zorgvuldig inricht. Met deze paar slimme keuzes kan je  veel gedoe voorkomen:

• Werk met duidelijke opdrachtomschrijvingen: leg per project vast welke resultaten je verwacht, in plaats van vaste uren of taken zoals bij werknemers.
• Sta vervanging toe: maak het mogelijk dat een zzp’er zich kan laten vervangen door iemand anders. Dit benadrukt dat je samenwerkt met een zelfstandige.
• Leg alle afspraken schriftelijk vast: gebruik modelovereenkomsten die door de Belastingdienst zijn goedgekeurd en documenteer iedere samenwerking zorgvuldig.
• Vermijd gezagsverhoudingen: geef richting aan het resultaat en de planning, maar stuur niet dagelijks op hoe het werk uitgevoerd moet worden.
• Zorg dat de zzp’er eigen middelen gebruikt: laat zelfstandigen werken met hun eigen gereedschap, vervoer en accounts, zodat ze niet volledig afhankelijk zijn van jouw organisatie.
• Controleer je samenwerkingen regelmatig: kijk of de afspraken in de praktijk nog steeds worden nageleefd en stuur bij waar nodig.
• Blijf in gesprek: bespreek met je zzp’ers hoe jullie de samenwerking vormgeven en maak duidelijk dat het een ondernemerrelatie is, geen verkapt dienstverband.

Tips voor bouwbedrijven om zzp werkrelaties goed te regelen

Wil je als ondernemer in de bouw problemen met de Belastingdienst voorkomen? Zorg dan dat je samenwerkingen met zzp’ers goed regelt en vastlegt. Zo houd je grip op de situatie en voorkom je verrassingen achteraf.

De overheid biedt met deze handige online tool een hulpmiddel om stap voor stap te beoordelen of je met een zzp’er werkt of dat er mogelijk sprake is van een dienstverband. Daarnaast geldt:

• Zorg voor heldere opdrachtomschrijvingen: Werk per project en met duidelijke afspraken.
• Sta vervanging toe: De zzp’er mag zich laten vervangen.
• Leg afspraken goed vast: Documenteer alles zorgvuldig.
• Controleer je werkwijze regelmatig: Blijf alert op de juiste manier van samenwerken.
• Ga in gesprek met je zzp’ers: Bespreek hoe jullie de samenwerking willen vormgeven.
• Blijf op de hoogte van nieuwe regels: De wetgeving verandert; zorg dat je bijblijft.